SERVI

SERVI

vetustum nomen, et a Noahi usque temporibus deductum, sacra Biblia testantur, Gen. c. 9. v. 25. Maledictus Chanaan, servus servorum erit, fratribus suis. Quod expressit eleganter Alcimus Avitus l. 4.

---- ---- ---- Primum inde repertium

Servitii nomen: cuncti nam semine ab uno

Prodiimus, Patremque omnis sibi vendicat unum

Posteritas: dque ingenuo mala crimina servum

Efficiunt.

Et hoc ab ipso Noacho totum effsuxisse, ut canit Alcimus, argnmento est celebris deinceps facta mentio Servorum, ut in illa Abrahami subitaria domesticarum copiarum recensione, ad fratrem c captivitare eximendum: Gen. c. 14. v. 14. in praescripto Circumcisionis, Gen. c. 17. v. 23. et alibi, ubi ancillarum, vernarum, emptitiorumque memoria exstat. Ita quidem Pignorius. Sed merito altius arcessenda Servorum origo, quo et Alcimus nos manu ducit, cum ex ipso Protoplastarum lapsu huius status primordia derivat. Quo cum Natura humani generis corrupta sit, plurimos nata servituti mancipia, cum Tacito in Agric. c. 31. §. 4. iure dicas, qui cum, ob defectum prudentiae, nec sibi ipsis utilia prospicere, nec alios recte possint gubernare, ob vires tamen corporis, laboribus ferendis aliorumque mandatis expediendis, sunt idonei. Ad nomen quod attinet, ex co Servi appellati sunt, quod smperatores captivos vendere et per hoc servare, nec occidere, solent, l. 4. ff. de Statu hom. Idem Mancipia, quod ab hostibus manu capituntur, lbid. Quam etymi vim latiore aliquanto verborum ambitu circumscripsit nescio quis, Epitom. iuris Civ. ex edit. Paris. 1599. qui in hostibus captis et in servitutem redactis, scribit esse observatum, quod utile erat ac benignum. Eos enim servari et nun occidi benignitatis esse, servire utilitatis, occidi neutrius. Sic Latinl, alii alia, quae brevitatis causâ transiliemus. Captivitas sane non novitium inventum fuit: utpote, quae ab ipso usque Nimrodo fluxisse videtur: Quae enim de venatione eius habentur Gen. c. 10. v. 9. interpretatur de oppressione ac captivitate, Augustin. de Civi. Dei. l. 16. c. 4. Et hoc profecto non dedecebat Idololatriae repertorem ac Politicorum patrem. Iustinus tamen l. 1. c. 1. et Orosius Nino tribuunt; qui cum bella finitimis primus intulisset, Semiramisque uxor primum metalla invenislet, captivis suis eorum tractarionem mandâsse, seribitur Suidae. Dupsici autem iure aliquis Servus fiebat; Civili, quando maior 20. annis pretii participandi causâ se venire patiebatur, l. 5. de statu hom. et Gentium, quando ab hostibus quis capiebatur, aut ex ancilla nascebatur. Dominatio enim de iure Gentium inteoducta est, inquit IC. l. 64. ff. de condict. indeb. quod et Luctatio Placido visum est ad illud Statii,

Ne tristes Dominos, orbamque inimica revisam

Eurydicen.

Naturâ vero servum esse quempiam cum dicitur, cum grano salis id accipiendum est. Iuris civilis capita amplavit maximus Imperator Constantinus l. 2. Cod. de Libert. et eorum liberis, quum sancivit, Libertos homines ingratos recidere in servitutem, quam evasissent, Claudium apud Sueton. c. 25. imitatus; quod et Nerone imperante agitatum est, teste Tacitô Annal. l. 13. Imo et in Patriam ingrati, qui olim militiam detrectabant, ad dilectum non respondentes ut proditores libertatis, in Servitutem redigebantur, l. 4. de re milit. Et horum auctariorum alia quidem, ut vidimus, culpae et noxae imputanda sunt, alia egestati et pietati. Constituit enim idem Constantinus leg. 2. Cod. de Patribus qui, licere patribus, filios inopiae causâ distrahere; iure nim. anmtiquissi mae a Romulo invectae patriae potestatis, cuius meminerunt Dionys. Halicarnass. l. 1. Cicer. de Orat. l. 1. Dion Chrysostomus Orat. 15. Alii. Hi tamen pretium aut vicarium offerendo, vindicabantur in libertatem, ead. l. quam compensationem sustulit Valentimanus Imperat. quod servitium diceret ingenui, etiam mi nimi temporis spatio, remunerationi pretii facere satis; l. unic. Cod. Theod. Idemque ius videtur fuisse observatum, in expositis liberis apud Bithynos, quos θρεπτοὺς nominabant, Eorum namque liberratis maximam habendam rationem, respondit Imperat. Traianus apud Plin. l. 10. Ep. 72. At cum A. C. 447. fames, de qua Marcellimus, universam vexaret Europam, Italici homines filios et parentes vendiderunt, quos Placidius Valentinianus redimi praecepit, sub quintae adiectione, Novell. 11. Valent. Quibus tamen optimorum Imperator. sanctionibus malae huic mercaturae obviam penitus itum non est: cum in lucanis, conventu Leucotheae, natali D. Cypriani, a parentibus liberi passim distraherentur. Ita ergo, ut Romani iure gentium Servis sibi uti licere arbitrati sunt: sic ne Christiani quidem non modo lsub initium Ecclesiae, sed et multis post saeculis, iis caruêre. Namque et diu post praedictos Imperatores exstant de Servis Leges Karoli M. Ludovici Pii ac Lotharii, in lib. Legg. Karoli M. et in Legg. Longobard. Sunt etiam de

Servis et Ancillis fugitivis constitutiones Guilielmi Regis Siclliae ac Neapolis, et Friderici II. Imperatoris in Placitis Regni Neapol. Sunt et Alexandri III. Urbani, Innocentii, Pontifium decrera de coniugiis Servorum. Donec a temporibus Friderici modo memorati, i. c. post A. C. 1212. praeter propter, omnino Servitus inter Christianos exspirare coepit: paucis in Lusirania, Prussia, Polonia, reliquiis hodieque superstitibus. Ad Servitutis apud Romanos conditionem redeo, iniquior ea fuit, quam ratio humanitatis Servo et domino communis exigeret. Fuit enim infima conditio et fortuna servorum, Cicer. Offic. l. 1. Caputque servile nullum ius habuit, carebat nomine, censu, tribu. Paulus IC. l. 3. ff. de cap. min. A'militia praeterea arcebantur, Serv. ad Aen. l. 9. et quidem capitali poenâ propositâ, Marcian. l. 2. de re milit. Vide quoque Plinium Iun. l. 10. Ep. 39. Quod adeo fuit receptum, ut, cum ex inopia liberorum capitum, Imperatores ad ultimum prope desperatae Reip. auxilium adigerentur, tamen non legerent aid militiam Servos, nisi liberos factos, Liv. l. 22. c. 57. Hinc illisdem non nisi quasi Testamentum, Plin. Iun. l. 8. Ep. 16. quasi dotem, Ulpiantus de iure Dot. quasi patrimonium, Paulus leg. 47. de pecul. quasi novercam, l. 15. de ritu Nupt. tribuunt. Verbo, de iure civili Servus pro nullo erat, l. 1. §. 2. unde cognat. Dominium contra in ipsos tum summi iuris, tum summae iniuriae fuit. Pecudum namque numerô censebantur, l. 2. ff. ad L. Aqui. Vide Senecam Epist. 47. Imo et qui tolerabili erat conditione, nemo erat, Cicer, Catilin. 4. Fuerunt enim, qui intolerandâ utebantur conditione, etiamsi ad legis Aeliae Seutiae capita Cicero non respexisset. Cibum adurere, mensam evertere, dicto tardius audientem fuisse, cruce aut flagcllis ad minimum expiabatur, Plut. de ira cohib. Quô factum, ut Servi nuper empti non quaererent, an superstitiosum vel invidum, sed an iracundum herum nacti essent, Senec. de Ira lib. 3. c. 24. et Petrus Chrysologus Serm. 141. Atque has serviles delitias eleganter tangit Geta Terentianus, Phormione Actu 2. Sc. 1. v. 19.

---- ---- Herus si redierit,

Molendum esse in pistrino, vapulandum, habendae compedes,

Opus ruri faciendum

Furcam solam et crucem omittit, quarum poenam verbis extenuare non poterat. Et ex horum suppliciorum frequentia, honoraria illa manâtunt Servorum epithera, Furciseri, Mastigiae, Flagrionis, Verberonis et Cruciarii. Discussit sane aliquoties Natura hanc caliginem: ita ut Paulus l. 5. ff. de contr, empt. viderit, diffifcile dignosci posse liberum a Scrvo; at non diu id mansit, siquidem plerique ita sentiebant, ut illa apud Iuvenalem garrit Sat. 6. v. 222.

O demens ita Setvus homo est.

Quare non mirandum, si Ulpianus Servitutem morti assimilaverit, l. 18. de cond. et dom. Et olim quidem potestas dominica necem ipsam Servorum complectebatur, Cuius l. 1. de his q. s. vel al sunt iur. quam in rem nota Vedii Pollionis, apud Senecam de ira l. 3. c. 40. §. 3. et Dionem l. 54. L. Quintii Flaminii, apud Plut in eo c. 32. et Ciceronem in Catil. aliorumque saevitia. Imo, si quando dominum necari contigisset, omnes Servos sub occisi tecto repertos, nullo sontis insontisque discrimine, ad supplicium abripi solitos, seribit idem pro Roscio Amerino, et exempluin habet Taeitus Annal. l. 14. c. 42. §. 2. Omitto certamina gladiatorum, quibus illi, ut Populo spectaculum praeberent, sese mutuis vulneribus confodere, aut bestiarum dentibus in arena lacerari, cogebantur: exccrandos, ad quos adigebantur, concubitus, aliaque crudelitatis exempla, partim legibus concessa, partim consuetudine excusata. Quos sanguinarium ius notaverunt quoque apud Germanos Tacit. de mor. Germ. c. 25. apud Persas Ammian. l. 23. Et huius sane vis fuit, ut Hadrianus Imperat. Servos a dominis vetuerit occidi, apud Spartian. c. 18. quod et Antonino Pio successori illius placuit, l. 1. et 2. de his, quisui vel al. iuris sunt. Constantinus autem, reum homicidii sore, qui servum adegerit in ipsis cruciatibus vitam relinquere, rescripsit l. un. C. de cmend. Serv. At neque sic dominos ius sibi suum eripi passos esse, discimus ex Salviano de Gubern. l. 4. Lenioribus vero animadversionbus frequenter utebantur. Iuvenal. Sat. 6. v. 479.

---- Hic frangit ferulas, rubet ille flagellis,

Hic scuticâ

Baltea vero, quae vocat idem Sat. 9. v. 112. Scholiastes lora interpretatur, quam utique operam navâsse conservos, argumento sunt Lorarii apud Plautum: et quidem flagella in peculio servorum erant, imo et ad Libertos aliquando pertinebant, Ulpian. l. 10. de in ius voc. Neque vero mitiores in Servos Magistratus fuêre, Hermogen. l. ult. de iniur. et fam. libel. Recensetque Aristophanes Βατράχ. catalogum servilium aliquot tormentorum, Extensionem in tabula, suspensionem, scuticam e pelle histricis, verbera, torturam, aceti in nares infusionem et laterum impositionem. Cui dominitae licentiae adscribenda enartatio illa Donati, ad Terentianam paroemiam Eunuch. Actu 2. sc. 3. v. 89.

At enim in me istae cudetur faba.

quosdam videl. consuevisse, male coctam fabam, et quae non maduerit, supra caput coqui saxo comminuere. Item supplicium villici, quem dominus, melle perlitum, formicis cruciandum obiecit, aliaque crudelitatis genera, quibus factum, ut macelli specie domus eorum cruentaretur sanguine vernularum, Capitolim Macrino. c. 13. Vide carnificinae huius scenam graphice repraesentatam a Galeno de dignosc. cur. an. mor. apud quem legimus. Famulos tum calcibus appetitos, tum graphiis compunctos: eisdem confractos dentes, oculos stylô et calamô erutos; cosdem percusso; ancillas, morsu dominarlim cruentas. Imo quidquid tetrum, saevum, horribile in Christianos olim excogitatum et exercitum est, illud omne ad illos â Servis transiit etc. Quae inclementia in fugitivos inprimis eminuit, quos per fugitivarios conquisitos, stigmatibus notatos, vel trudebant in publicam custodiam, vel in pistrinum, vel interficiebant, Cicer. l. 1. Ep. ad Q. Fratr. Florus Histor. l. 3. c. 19. etc. Quod si ii latitarent, praeconiô illos indagabant, Petron. vel libellô propositô inquirebant, cuius specimen exprimit egregie Propert. l. 3. el. 21. Ac eousque progressa est dominorum saevitia et proclivis Servorum fuga, donec ad publica sacra Populi Rom. perveniretur. Plin. l. 28. c. 2. Vestales nostras hodie credimus, nondum egressa urbe mancipia fugitiva retinere, inlicio precationis: quod utut verum fuerit, homines tamen Vestâ valentiores, non carmina modo, sed et custodias evadebant: unde ne il admitterentur in saltus, neve protegerentur a villicis, Senatus censuit, l. 1. de Serv. Fugit. Ar statua, Caesaris inprimis, miseris perfugium erat, ad quam si se recepissent, tum Magistratus de querelis eorum cognolcebat et venire eos iubebat, ne in potestatem dominorum reciderent amplius, l. 2. de his q. s. v. a. i. sunt. Asylum quoque, servitis etiam pessimis patebat aliquando. Quibus vero starva ad manum non erat, illis ara non deerat, Corn. Nepos Pausan. c. 4. Eratque fugae cognitio vel Praesidis et Proconsulis in Provincia, vel Praefecti Vigilum Romae. Triumviri vero Capitales in Servos animadvertebant, a quibus apud columnam Moeniam puniri consuevisse, invit Horat. in Maenam Pompeianum Od. 4. Epod. v. 11. canens,

Sectus flagellis hîc Triumviralibus

Praeconis ad fastidium etc.

Et hoc dominicum ius non vitam modo, sed et alia omnia Servorum complectebatur, Caius l. 10. de acq. rer. dom. itaque filios etiam servos procreabant, utpote non ex matrimonio, sed ex contubernio, natos. Eosdem domini pignori dabant, addicebant, deferebant in censu. Cum tandem omnia commoda ad extremam usque senectam ab iis percepissent, ut nihil amplius extorquere possent, pluris licitantibus proscribebant, quo sanguinis extremum illud pretium, quantulumcumque esset, corraderent; ne iam aetate defectos gratis alere aut liberos dimittere cogerentur, quale quid de Catone maiore annotavit Plut. in eo, ut ita beatior fuerit Atticus ille mulus Palladis, quem, ob aetatem vacatione donatum, libere vagari, sine capistro, sine labore consuevisse, idem tradit l. de Animal. compar. Interim, bis in anno reaxatio illis concessa, et sine discrimine cum dominis colludere ac festos agere dies, permissum est, Senec. Ep. 47. Erat vero servorum dies festus Idibus Aug. quod eô die Servius Tullius Rex natus esset servâ, ut scribit Festus: ndem et Saturnalibus usuariam quandam libertatem assumebant atque ad mensam, dominis ministrantibus, sedebant, vestemque cum iis commutabant, ut vidimus supra, ubi de Saturnalibus. cui simile quid apud Persas in usu fuisse, diximus voce Sacaea. Quibusdam etiam Servitio exire, benignitate dominorum vel propria virtute, contigit, qui hinc Liberti dicti. Vide supra ubi de Libertis et Manumissione. Apud Athenienses, iura Servorum haud paulo solutiora erant, Demosth. Philipp. 3. iustam enim illi ac clementem servitutem praeferebant, cum Servi (qui Graecis ideo σώματα, Latinis corpora) essent dominis, quod animae corpus, ut praeclare disputat Aristoteles Politic. l. 1. metusque esset, ne provocati iniuriis bellô dominos incesserent, quod aliquando evenisle, testatum reliquit Posidonius. Itaque eadem cum plebe, aut elegantiori utebantur veste, neminique de via cedebant, Xenoph. de Rep. Athen. neque licebat eos ab alienis pulsari, ex Lege: Ἄν τις τύπτῃ τὸν ἀλλότριον δοῦλον, γραφὰς εἰναι αἰκίας κατα τȏυ τύπτοντος. Servis quoque in bello captis, qui Servitutis modus omnium antiquissimus, consuluit Rheror Lycurgus, hâc lege: Μηδενὶ ἐξεῖναι τῶ Ἀθηναίων, μηδὲ τῶ οἰκουντων Ἀθήνησιν ἐλεύθερον σῶμα πρίαςθαι ἐπὶ δουλείᾳ τῶ ἀλιςσκομένων, ἄνευ τῆς τȏυ προτέρου δεςπό του γνώμης, apud Plut. in Lyc. Quod si quis in servitutem abduceretur, aut peteretur, poterat quilibet illum liberali asserere causâ manu, ex Lege: Ἐξεῖναι τῷ βουλομένῳ ἀφαιρεῖςθαι εἰς ἐλευθερίαν καὶ κατεγγυῆ???αι τὸν ἀγομενον εἰς δουλείαν πρὸς τῷ πολεμάρχῳ. Concedebatur etiam Servis actio, adversus iniquos dominos, quâ poterant eos adigere, ut se venderent, Lege: Τοῖς δούλοις ἐξεῖναι πρᾶσιν αἰτεῖςθαι καὶ δεςπότην μεατβάλλειν ἐπιεικέςτερον, cuius meminit Plut. de Superstitit. Confugiebant autem illi, ad Thesei sacellum, ubi ius iis dicebatur, Suid. quinetiam libertatem consequebantur, vel invitis Dominis, pecuniâ numeratâ: ex Lege cuius Dion Chrysostomus meminit, Orat. 15. Habebant enim Athenis Servi, quod sibi comparabant, peculium, ex quo aliquid dominis suis pendebant, atque etiam pro capite numerabant suo, ut servitutem exuerent, Xenoph. loc. cit. Etiam factum quandoque, ut, afslictis Reip. temporibus, qui cgregiam in bello navaverant operam Servi, libertate donarentur a Rep. quod contigit iis, qui ad Argmusam Lacedaemonios fuderunt, anno 3. Olymp. 93. quique militaverant Chaeroneae, contra Philippum macedonem, vide Aristoph. Ranis et dionem Chrysost. loc. cit. apud. Sam. Petitum Comm. in LL. Attic. l. 2. tit. 6. Porro continebantur apud Romanos Servi Familiae appellatione, quam 15. eorum constituebant: Licet namque primitus singulis servis prisci Romani contenti essent, ut tradit Plin. l. 33. c. 1. qui proin nominibus dominorum, Marcipores, Lucipores etc. i. e. Marci pueri, Lucii pueri, veniebant, at postea tantopere illorum numerus auctus est, ut liberorum capitum solitudo servilibus copiis arte et consiliô occultanda videretur. Vide Senec. l. 1. de Clem. c. 24. De Enno sane Athenioneque legimus, ut Siciliam vastârint, ut Praetores exuerint castris, ut Regia arripuerint insignia, Diodor. Sic. l. 34. et 36. Demetrio item Pompeiano, numerum quottidie servorum, velut Imperatori exercitus, reterri solitum, docet Seneca de Tranquill. c. 8. Ut Athenis, cum Demetrius Phalereus censum ageret annô 1. Olymp. 110. numerata esse servorum capitum 400000. memoriae prodiderit Ctesicles Chron. l. 3. Unde vel a gente iis, Daci, Getae, Mysidos, Syri, Phrygis, Lydi, Iapygis etc. vel a ministerio, nomina imponi coepêre. Gentes autem, e qua desumpti, quaedam probae erant, quaedam improbae. Alexandrini, nequitiis, salibus, cantu antecellebant. Senec. in Sp. non cad. iniur. c. 11. et Quintilian. l. 1. c. 2. Asiatici formâ, Iuvenal. Sat. 5. v. 56. inprimis inter eoc Phryges ac Lycii, Idem Sat. 11. v. 47. Syri, Medi, Moesii, Galli, Bithyni, Cappadoces, Liburni, viribus valcbant, et proin ad onera et lecticas parabantur, Martial. l. 7. et. 9. Iuvenal. Sat. 7. et. 9. Clem. l. 1. Paed. Catullus etc. Corsi, feri et socordes, Strab. l. 5. Cappadoces, stupidi, censebantur, Cicer. post redit. in Senat. Sardi, nequam, Adag. Britanni erant proceri, ideoque ab Augusto ad officia theatralia donati sunt, auctore Serviô ad Virg. Georg. l. 3. etc. Vestis Servorum, apud Romanos tunica erat, et praeter hanc chlamys, birrus, lacerna, l. 1. Cod. Theodos. de habnu intra Urb. cuculla item, Columella l. 1. c. 8. At Pistrinarii, pubetenus nudi erant, vel ad minimum sic tunicati, ut essent per pannulos manisesti, Appulei, Metam. c. 9. Apud Graecos, non minus ac ingenui, pallian erant, Plaut. Captivis Act. 4. Sc. 1. quod, cum properarent, solitos fuisse in collum, h. e. dextram eius partem in sinistrum, sinistram in dextrum humerum reicere, discimus ex Terentii Proleg. interim propria eorum vestis Exomis ac Diphthera fuit, vide iuô loco. Victum quod attinet, illis, ad rationem demensi cibarii, panes quottidie vel bilibres, vel etiam trilibres, assignabantur, Cael. Aurel. l. 4. Acut. 2. Demensum enim quandoque varibat, et modo IV. modo IV. et Sem. modo V. modiorum, qua splendor, fuit, prout ferebant et annonae ratio et dominorum, qua sordes, quas prorogationes Dispensator in diurnum referebat. Cato tit. 56. compeditis per hiemem panis Pondo IV. ubi vineam fodere coepissent, Pondo V. dari praecepit, adeo, ut urbanis ministeriis panis Pondo II. vel III. sufficere potuerint, cum neque fodere aut opus facere necesse haberent, et quoad pulmentaria ac obsonia lautius acciperentur. Fossorum in specie panem Cantabrum vocatum, et in pugillos aliquot furfuris aquâ infusâ, postque horas aliquot refusa suiperflua aquâ, furfuribus expressis, ex furfuribius, succo albô seu cremore, confectum fuisse discimus ab Hadr. Turnebo Adversar. l. 15. c. 16. Pedum tegmina, namque praestare tenebatur dominus Servo, Panem, potionem, vestem, manicas, pedum tegmina, Columell. l. 1. c. 8. qualia fuerint, vide Balduinum de Calc. Inaures, quae aliis Nobilitatis, his Servitutis nota erant, gestatae a pluribus. Unde Poeni cum annulatis auribus, introducuntur a Plauto Poenul. Act. 5. Sc. 2. et pertusas aures Arabibus tribuit Petronius: Imo perforatas subulâ Servorum aures, perpetuae servitutis signum fuisle, ex Deuteron. c. 15. v. 16. 17. cognoscimus. Hinc ex fissuris fenestrisque aurium, in libertate donatis, praeteritae conditionis nota, quamvis omni arre occultaretur, apparebat. Iuvenalis Sat. l. v. 104.

---- ---- ---- -- - Quamvis

Natus ad Euphratem, molles quod in aure fenestrae

Arguerint, licet ipse negem, etc.

Ut alia hâc vice omittam: Erant autem vel Publici, de quibus vide in voce hac, vel ad privatam familiam pertinebant, quae iterum vel urbana vel rustica, et utraque in innumera rursus ministeria divisa fuit, de quibus aliquid hîc infra. Plura hanc in rem suggerent Laur. Pignorius Comm. de Servis, Tit. Popma de operis Scrvor. Bartholinus de Inauribus, Rosin. Antiqq. Rom. passim, Alii, Vide quoque supra de Mancipiis, ut et in voce Servus: uti de medii aevi ritu in Servum se obnoxiandi, ubi de Obnoxiatione.

Familia Urbana, quô ordine a Pignorio tradita.

α. Servi urbani. Medici. Chirurgi et Ocularii, Clinici. Chirurgi et Ocularii simul. Dislectores cadaverum. Pollinctores. Succollatores. Ustores. Orcini et Pileati. Principes Medicorum seu Superpositus. Medicae et Tractatrices. Iatraliptae. Aliptae. Unctores. Mediastini. Curatores aegrorum et amentium. β. Balneatores. Pueri unguentarii. Alpisarii. Mulieres unctrices. Tonsores. Tonstrices. γ. Offarii et Coqui. Archimagiri et supra coquos. Pistores. Dulciarii. Lactarii. Placentarii. Pomarii. Focarii. Venatores. Aucupes. Promi. Penuarii. Condi-promi. Procuratores peni. Ancillae penuariae. δ. Ministri convivales. ε. Obsonatores. Invitatores. Vocatores. Nomenclatores. Calatores. Indices horarii. Tricliniarcha. ab Aquimanili et pollubro. Infertores epularum et luminum. Lectisterniatores. Mensarum detersores. ζ. Structor. Scissor. Carptor. Diribitores panarii. η. Praegustatores Papates. Argento et auro praepositi. ab Auro gemmato. ab Argento potorio ab Argento scenico. Vasotum detersores. θ. Ministratores. Pueri ad cyathum et vinum. Pocillatores. ad Cyathos. a Lagena. Ministri aquae calidae et gelidae. Muscarum abactores. ι. a Matella. Pueri ad pedes. a Pedibus. Circumpedes. κ. Symphoniaci et Acroamata. Aretalogi. Symphoniaci in navi. Chorus. Choraulae. Citharoedi. Praepositus a siblis Caesareanus. Mulieres citharistriae. λ. Tibicinae. Tibicines. Fidicines. Sambucinae. Crotalistriae. Cymbalistriae. Tympanistriae. μ. Organici seu Organarii. Hydraulae. Puellae in ministerio. nuditate. cantu. saltatione. convivas oblectantes. v. Comoedi et Histriones. Moriones. Nani. Nanae. Scurrae. Suffitores. Gladiatores in convivio. ξ. Mediastini. Scoparii Lecticarii. Sputorum detersores. Reliquiarum abiectarum collectores. ο. Geruli π. Supellecticarii. Caelatores. Vascularii. Argentarii et a Corinthiis Vestiarii. Vestisici. Vestispices. Vestitores. Ianitores et Clavicularii. ρ. a Bibliothecis. a Studiis. Anagnostae. a Manu. Scriptores. Notarii. Librarii. Antiquarii. Tabellarii. Scribae. Bibliopolae. Librariae. Glutinatores Pumicatores. Malleatores. Ornatores. Miniculatores. Grammatici.

Paedagogi Magistri. Praeceptores. Capsarii. σ. Armigeri. a Pugione a Custodia armorum. Caculae. Calones. Clavatores. Galearii. Lixae. τ. Anteambulones. Pedissequi. Salutatores. υ. Adversitores. Accersitores. Comites. Geruli lychnorum. funalium. laternarum. lampadum. Monitores. φ. Lecticarii. Cathedrarii et Cathedralicii. χ. Nomenclatores publici et privati. Monitores et Fartores. Praecones et Buccinatores. ψ. Cursores. Mauri et Aethiopes. Machaerophori. ω. Tabellarii. Tabularii Caesariani. Qui dominum rus vel peregre abeuntem comitabantur. αα. Actores. Maiores do mus. Adiutores Actoris. a Calendario. Dispensatores et Prorogatores. a Frumento. ab Ephemeridibus. Tesserarii. ββ. Arcarii. a Loculis. a Crumena. a Marsupio. Procuratores privati et Palatini a Pignoribus. a Pecuniis. a Mensa. Exactores. Procurator Caes. Rationales. γγ. Ratiocinator et a Rationibus. Calculator. δδ. Negotiatores. Sarcinatores. Sarcinatrices. Navi praepositi. Venalicarii et Venalicii. Institores. Circitores. Ancillae negotiationi praepositae. εε. Artifices. Gladiatores. Agitatores. Funambuli. Palaestritae. Magici pueri. Pictores. Caelatores. ζζ. Fullones. Textores. Phrygiones. Sutores. Cerdones. Solearii. Sandaliarii. Sutores caligarii. ηη. Dominarum famulitium. Vide supra in voce Femina θθ. Ostiarii. Excubiae. Custodes. Ianitores et Ianitrices. a Iano. ιι. Atrienses. ab Atrio curando. Officinator a statuis. Magister ab marmoribus. κκ. Admissionales. Magistri admissionum. Proximus admissionum. Adiutor magister. Servi velarii. λλ. Cubicularii. Praepositus cubiculo. Praepositus supra Cubicularios et Custodes Cubiculares. μμ. Diaetarii et Zaetarii. Diaetarchi. νν. Hortulani. Villici et Procuratores hortorum. Subvillici. Viridarii et Aquarii. Topiarii ξξ. Inisularii et Custodes. Reliqui, qui hîc desunt, Eunuchi. Primicerii. Silentiarii. Nutricii. Baiuli. Educatores. ornatores. Ciniflones. Salutigeruli. Internuntii. Muliones. Basternarii. Cartucarii. Cisiarii. Lecticarii. Rhedarii. Iunctores. Pueri cathedralicii. Ancillarum item vatia genera. totusque adeo Matronalis famulitii exercitus. supra lustratus est, uti dixi.

Familia rustica, ex eodem.

α. Servi rustici numerô et ordine nobiles. β. Atrienses rustici. γ. Pistores et Pistrices. Mulieres de coquina. δ. Focariae. Focarii. Cellarii. Promi. ε. Operarii. Coloni. Lanificae. Laniae. Textores. Fossores. Ergastularii. Figuli. Fornacarius. ζ. Arator. Iugarius. Bubulcus. Bubsequa. Tonsores ovium. Opiliones. Caprarii. Virvicarii. Equisones. Equorum Magistri. Agsones. Custodes equorum. Gregarii. η. Superiumentarii. Asinarii. Agitatores. Muliones. Subulei. Porculatores. Porcarii. Pastores. Pecori praefecti seu eius Magistri. Custodes armenti. Armentorum Pastores. θ. Villicus. Epitropos. Vicedominus. Villica. ι. Monitor. Dispensator. Procuator. a Mercedibus praestandis. Actores. Exactores rustici et operum dominicorum. κ. Olivitores. Capulatores. Leguli. Strictores. Factores. Custodes torcularium. Praelatores. Servi doliarii. Vinitores. Vindemiatores. Putator. Frondaror. Legulus. Salictarius. Foenisector. Olitor. Fornacarius. Panicoctariae λ. Piscatores. Gallinarius. Aviarius. Curatores. et Pastores. Aviarius. Altiliarius. Fartor. μ. Aucupes. Venatores. Luparii. Mansuetarii. Ursarii. Vestigatores. Indagatores. ν. Fabri. Architecti. Structores Ferrarii. Tignarii. Fabri Carpentarii. ad Qualum et calcem. ξ. Custodes villae mulieres. Saltuarii. Ianitores. iique tum Ovilium. Bubilium. Equilium. Caprilium etc. De quibus omnibus prolixe agentem vide praefatum Pignorium, ut et passim in hoc Opere. De civitatibus vero servitute pressis, infra in voce Stipendiariae.